دانلود کتاب تاپ تاپماجا

کتاب تاپ تاپماجا با 2200 چیستان ترکی، آخرین اثر داودکیانی نویسنده، شاعر و فولکلورشناس اردبیلی است که در پائیز سال 1396 توسط موسسه نشر محقق اردبیلی به بازار کتاب روانه شده است.

ادبیات شفاهی و گونه‌های مختلف آن نظیر شعر، داستان، ضرب‌المثل، تاپماجا و... بخش بزرگی از خاطرات شیرین دوران کودکی‌مان را تشکیل می‌دهند. خاطراتی با عطر و بوی نشستن پای صحبت پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها و شنیدن داستان‌های سحرآمیزی که سرشار از عشق و دلدادگی بودند، خاطراتی که بیگمان تا واپسین دم حیات در ضمیر ناخودآگاه ما ریشه دوانیده و یادآوری گاه و بیگاه آن‌ها همواره با جملاتی مانند: (خوشا) و (یادش بخیر) توام خواهدبود.

آن زمان که رادیو و تلویزیون، اینترنت، فضاهای مجازی و دیگر رسانه‌ها و وسایل ارتباط جمعی، فضاهای حقیقیِ عاشقانه خانه‌ها را به تصرف خود در نیاورده بود، مهمانخانه هر خانه‌ای شب‌های طولانی پائیز و زمستان را، شاهد شب‌نشینی باشکوه خانواده‌ها بود، دور هم جمع می‌شدیم و هرکسی به فراخور حال خود، مشتی شب چره از قبیل توت، کشمش، تخمه، گردو، سنجد و... با خود می‌آورد و روی کرسی می‌ریخت، بچه‌ها با هم بازی می‌کردند و بزرگترها به گپ‌ و گفتگو مشغول می‌شدند.

خوشی و لذت این مجالس نیز، نه به آن شب‌چره‌ها و خوردنی‌ها بود و نه به دکور و مبلمان و وسایل چایی و پذیرایی، که با به رخ کشیدن آن‌ها، آتش چشم و هم‌چشمی‌ها شعله‌ور گردد و صمیمیت و خوشبختی خانواده‌ها را به آرزویی دست نیافتنی مبدل سازد، بلکه لذت و شیرینی این مجالس از سحر کلام بزرگان و پیران و ذوق و علاقه کودکان و نوجوانان نشات می‌گرفت. تا پاییز به میانه راه برسد و به درازترین شب خود یعنی یلدا پیوند بخورد، روز به روز بر وسعت و سیاهی شب‌ها افزونتر می‌گشت. این وسعت و سیاهی شب که تقریباً با اوقات فراغت و بیکاری اهالی آذربایجان همراه بود فرصت بسیار خوبی برای شب نشینی در دور کرسی را فراهم می‌آورد. چانه‌ها که خوب گرم می‌شد و صحبت‌ها گل می‌انداخت نوبت به شعر و افسانه و داستان و ضرب المثل و تاپماجا می‌کشید و...

تاپماجا که در مناطق مختلف آذربایجان اسامی متعددی مانند تاپماجا، بیلمه‌جه، تاپیشماق، ماتاق، جومماق و... دارد، به فارسی (چیستان) و به عربی (لغز) یا (معما) گفته می‌شود و از وسیع‌ترین نمونه‌های ادبیات شفاهی آذربایجان است که در خصوص یک حادثه و پدیده یا یک موضوع، ویا یک حیوان و شیئ با رمز واشاره سخن می‌گوید و گوینده با اشاره محدودی به علامت یا کیفیت این پدیده‌ها پاسخ مورد نظر خود را طلب می‌کند. تاپماجا «کلامی است موزون، که دلالت بر ذات شیئی از اشیا با ذکر خواص و لوازم آن شیء دارد». ورود در بعضی از حوزه‌های ادبیات شفاهی و حتی بعضی از حوزه‌های فرهنگ عامیانه هنوز هم با چالش‌های متعددی مواجه است.

رشد پرشتاب رسانه‌ها، اشاعه اسباب بازی‌ها و سرگرمی‌های متعددکامپیوتری، فقدان ارتباط مناسب بین نسل جدید با پیرزنان و پیرمردانی که به عنوان منابع اصلی، نمونه‌های مختلفی از ادبیات شفاهی را در سینه نهفته‌اند و... . عرصه را برای طرح و فحص در مباحث فولکلوریک تنگ نموده و کوچکترین فرصتی برای گفتگو و تبادل نظر بین نسل‌های مختلف باقی نگذاشته است تا به واسطه آن نمونه‌های مختلفی از ادبیات شفاهی در بستر جامعه جاری شود، در اثر تکرار به تواتر برسد و مقبولیت عام یابد و آنگاه به شکل مثل، تاپماجا و... . ماندگار شود. دسترسی به نمونه‌های محفوظ در سینه مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها نیز روز به روز محدودتر می‌شود چرا که با درگذشت هر پیرمرد و پیرزنی، گنجینه گرانبهایی از فرهنگ و ادبیات عامیانه در زیر خروارها خاک مدفون می‌گردد و کیست که در این وانفسای تهاجم فرهنگی و مباحث مربوط به جهانی شدن، گوشه چشمی نیز بر فرهنگ عامیانه و ادبیات شفاهی داشته باشد و نقش آن‌ها را در حفظ و حراست از فرهنگ خودی مورد مداقه قرار دهد.